Σύντομη Κριτική της «Κριτικής του Μηδενισμού»

Σύντομη Κριτική της «Κριτικής του Μηδενισμού»

Αποφάσισα να γράψω τα παρακάτω όταν άκουσα το επιχείρημα ενός ακαδημαϊκού που προσπάθησε να ασκήσει κριτική στη μηδενιστική φιλοσοφία σε τέτοιο βαθμό και τέτοιο βάθος ώστε να καταλύσει τις βασικές παραδοχές του, δηλαδή την ιδία τη μηδενιστική θεώρηση.
Καταρχάς, νομίζω ότι πρέπει να αναφέρουμε σε γενικές γραμμές την κύρια παραδοχή του μηδενιστικού ρεύματος, ιδιαίτερα του Νιτσεισμου. Ο Νίτσε ως σημαντικός και συστηματικός εκφραστής του ρεύματος αυτού, ασκεί εκτενή, έντονη και ριζοσπαστική κριτική σε κάθε θεσμό και πάγια άξια. Φτάνει στο σημείο να διακηρύξει ότι είναι προϊόν επιβολής από την πλευρά εκείνων που έχουν συμφέροντα και ασφαλώς τα μέσα για να προωθήσουν κοινωνικές νόρμες που να τα εξυπηρετούν. Για παράδειγμα, ο θεσμός του κράτους εξυπηρετεί την αστική τάξη και ο θεσμός της θρησκείας καταδικάζει τον ανθρώπινο νου σε μαρασμό. Επομένως είναι ανόητη ή τουλάχιστον αφελής η πίστη σε οποιαδήποτε πάγια και καθιερωμένη αξία ή δόγμα. Άλλωστε αρκεί να παρατηρήσουμε τις κοινωνικές μεταβολές για να παρατηρήσουμε και νέους θεσμούς να εμφανίζονται ή παλιούς να μεταβάλλονται ομοιότροπα ή ακόμα και να εξαφανίζονται. Γενικά, ο μηδενισμός πιστεύω πως συμπυκνώνεται στην πασίγνωστη ρήση του Ν. Καζαντζάκη «Δε φοβάμαι τίποτα, δεν ελπίζω τίποτα, είμαι ελεύθερος».
Ήρθε η ώρα να παρουσιάσω το επιχείρημα του πανεπιστημιακού: «ο μηδενιστής είναι κάποιος που εξ'ορισμού δεν πιστεύει σε κάτι. Άρα πιστεύει στο τίποτα, επομένως δεν είναι μηδενιστής». Προφανώς το επιχείρημα εκ πρώτης όψεως φαίνεται ισχυρό, όμως ολιγόλεπτη σκέψη αρκεί για να αποδείξει την αβασιμότητα του. Στο σημείο αυτό δε θα σταθώ στη σημασία της έννοιας «πιστεύω» και το κάνω αυτό αρχικά για λόγους συντόμευσης και έπειτα για λόγους απλούστευσης. Για να απορηφθει ένα επιχείρημα αρκεί να έχει μια αδυναμία την οποία και παρουσιάζω στη συνέχεια.
Η αλήθεια είναι ότι ο μηδενιστής δεν πιστεύει σε κάτι μεταβλητό και εξαρτημένο από conatus, στην προκείμενη περίπτωση από την ανακατανομή και την εκ νέου διανομή της δύναμης μέσα στην κοινωνία. Υπάρχει όμως κάτι στο όποιο πιστεύει: σε μια τελική υπερβατική κατάσταση, αυτή της μηδενιστικής ελευθερίας. Η μηδενιστική ελευθερία ενυπάρχει σε όποιο έχει ξεφύγει από το φόβο, οποιοδήποτε φόβο και δεν ελπίζει σε κάτι αφού η δράση του διαπνέεται από την κατοχή της ατομικής δύναμης. Επομένως όντως ο μηδενιστής πιστεύει σε κάτι και αυτό το κάτι είναι κάτι «μόνιμο». Άρα σε πρώτη φάση ο πανεπιστημιακός δεν έχει δώσει σωστά τον ορισμό του μηδενιστή. Στη φιλοσοφία οι έννοιες «μηδέν», «κάτι», «τίποτα» έχουν ιδιαίτερο νόημα. Το «μηδέν» είναι μια κατάσταση άρνησης, άρνησης του οτιδήποτε. Υπάρχει όμως αυτό που δεν μπορεί κάποιος να αρνηθεί και δεν είναι κάτι άλλο από τη φύση του. Κατά τους μηδενιστές αυτή η φύση είναι η τάση του ανθρώπου να γεφυρωθεί με τον υπερ-άνθρωπο. Οσον αφορά τις άλλες δυο έννοιες, αρκεί νομίζω να παραθέσω το ερώτημα και την ανάλογη απάντηση που έθεσε και έδωσε αντίστοιχα ο Leibniz. Συγκεκριμένα: «Γιατί υπάρχει το κάτι αντί για το τίποτα;» «Επειδή το τίποτα δεν μπορεί να υπάρξει». Η έννοια «τίποτα» αντιτίθεται στην έννοια «κάτι», είναι δηλαδή το αντίθετο της. Όταν υπάρχει «κάτι» τότε δεν υπάρχει «τίποτα» ή διαφορετικά «τίποτα» είναι απουσία του «κάτι». Δεν υπάρχει σκοτάδι παρά μόνο έλλειψη φωτός. De facto δεν είναι δυνατόν να πιστεύουμε σε κάτι ανύπαρκτο και κατά συνέπεια ούτε στο «τίποτα». Στο παραπάνω επιχείρημα επιχειρείται μια ταυτολογία της μορφής «τίποτα=κάτι» κάτι που από πολλές έννοιες είναι αβάσιμο. Όλα όσα ειπώθηκαν θεωρώ ότι αποδεικνύουν την ακυρότητα του επιχειρήματος.
Τέλος, θα ήθελα να προσθέσω κάτι ακόμα ανεξάρτητα από το προαναφερθέν επιχείρημα. Ο λόγος που κατά τη γνώμη μου επιχειρείται άσκηση κριτικής στο μηδενισμό είναι το γεγονός ότι ανατρέπει κάθε φιλοσοφικό δεδικασμένο. Απορρίπτει ακόμα και το cogito, αμφισβητεί την ίδια τη φιλοσοφία, την καταστρέφει, την αποσυνθέτει, την υποβάλει σε συστηματική αποδόμηση. Όμως και πάλι την ανορθώνει ανανεωμένη. Αυτό δημιουργεί πονοκέφαλο σε κάθε λιπόψυχο διανοητή ο οποίος είναι πλέον υποχρεωμένος να κτίζει ex nihilo τη σκέψη του. Ο ριζοσπαστισμός όμως ενέχει κινδύνους. Ο κυριότερος είναι οι παρανοήσεις. Χαρακτηριστικά, η έννοια του Νιτσεϊκού υπερανθρωπου, μετατράπηκε σε Χιτλερικό απ-άνθρωπο ή η κατάκτηση της ατομικής δύναμης που μετατράπηκε σε κοινωνική καταπίεση(πχ φασισμός). Σαφώς, η κριτική όχι μόνο είναι απαραίτητη αλλά ζωτικής σημασίας, όμως θα πρέπει να γίνεται «αντικειμενικά» και με γνώμονα την αρτιότητα της φιλοσοφικής σκέψης. Δε διαφωνεί κάποιος με την κριτική, αρκεί αυτή να γίνεται σωστά. Άλλωστε στόχος μας είναι η αλήθεια που θα προβάλει μόνο μέσα από τη διαλεκτική κριτική. Η φιλοσοφία δεν είναι ναός, είναι πεδίο μάχης!

*σημείωση: ασφαλώς και δεν κατέχω σε μεγάλο βάθος το μηδενισμό και αυτός είναι ο λόγος που περιορίζομαι κυρίως σε εξωτερική αξιολόγηση του επιχειρήματος.