«Αναρωτιέμαι γιατί αναρωτιέμαι…». Μια σύντομη φράση που συνοψίζει και συμπυκνώνει το νόημα και το στόχο της φιλοσοφίας. Και αυτό δεν είναι άλλο από την αναζήτηση του περιεχομένου και ύστερα η αναζήτηση της αιτίας που οδήγησε στην αναζήτηση του. Φαύλος κύκλος για κάποιους μα υπαρξιακή νομοτέλεια για άλλους. Βέβαια, δεν είναι εύκολο εμείς οι «Κοινοί θνητοί» να διαπραγματευόμαστε μείζονα και τόσο καίρια φιλοσοφικά ζητήματα, ωστόσο θα προσπαθήσω να αποδώσω την άποψη μου πάνω στην ύπαρξη, που τελικά νομίζω ότι προβάλει η παραπάνω ρήση.
Ξεκινώντας, θεωρώ ότι θα πρέπει να σταθούμε στη φύση της. Μια ματιά γύρω μας, αρκεί για να μας επιβεβαιώσει την υλική της διάσταση(δεχόμαστε ότι πράγματι βρίσκεται ο υλικός χώρος). Αρκεί όμως και να περιοριστούμε στην όψη; Η φύση της ύπαρξης είναι διττή. Χωρίς να αρνουμαστε την ύλη λοιπόν, μπορούμε να διαπιστώσουμε(τουλάχιστον in abstracto) και μια άλλη πτυχή της, την άυλη εκείνη ουσία που τη νοηματοδοτει. Είναι εκείνη που οργανώνει τόσο την ύλη(τις βιολογικές λειτουργίες λόγου χάρη) όσο και την «φιλοσοφική αντιύλη», το πνεύμα. Η προέλευση τους είναι αβέβαιη και πάντα μας απασχολούσε ς ξεχωριστό φιλοσοφικό ζήτημα. Αλλά όσο και αν αυτό προσδιορίζει τελικά σε μεγάλο βαθμό τη φύση της ύπαρξης είναι αναγκαίο πρώτα να διατυπώσουμε και να συνειδητοποιήσουμε τη διττότητα της. Και αυτό διότι ακόμα δεν είμαστε σε θέση να απαντήσουμε με σιγουριά σ’αυτό το ερώτημα. Καμιά θεωρία ή πίστη δε με καλύπτει εμένα προσωπικά. Ούτε η ύπαρξη ή μη θεού, ούτε η αυθυπαρξία, ούτε η συνέχεια είναι ενδελεχώς αποσαφηνισμένες και αποδεδειγμένες τόσο στη νόηση όσο και in concreto. Ορισμένοι μάλιστα θεωρούν ότι δε θα μας απαντηθει ποτέ αυτή η «απορία». Πιστεύω ότι τα πάντα, ακόμα και το «ποτέ» είναι περατά, άρα με τον ένα ή τον άλλο τρόπο κάποια στιγμή θα λάβουμε απάντηση.
Μπορώ να πω ότι τα παραπάνω τα χρησιμοποίησα σαν «πρόλογο» για να μεταβω στο κυρίως θέμα του άρθρου μου που είναι αυτό του θανάτου. Υπάρχουν πολλές σκοπιές από τις οποίες μπορούμε να το προσεγγίσουμε. Εγώ θα επιχειρήσω κάτι τέτοιο από δυο πλευρές
Στην εποχή μας, «αναγκαίο κακό» είναι η επιστήμη. Θα πρέπει λοιπόν να τη λαμβάνουμε υπ’οψη μας, μιας και είναι το μόνο αντικειμενικό έρεισμα που διαθέτουμε. Φανερά αυτό που ορίζεται θάνατος είναι το βιολογικό τέλος ή η απώλεια της ύπαρξης. Βέβαια, στους επιστημονικούς κόλπους κυριαρχεί η ιδέα της ανακύκλωσης. Γενικά παραδεχτές οι αρχές διατήρησης της μάζας/ύλης και της ενέργειας. Επομένως, όσοι υπήρχαν ή θα υπάρξουν δομούνται από τα ίδια υλικά και τελικά κανείς δε χάθηκε. Ακόμα και το πνεύμα(παρόλο που δεν ασχολειται άμεσα η επιστήμη μ’αυτό) πηγάζει από την ύλη ή τουλάχιστον υπάρχει ή γίνεται φανερό αν λειτουργεί η ύλη ως σύστημα. Ακόμα και ο ορισμός που δόθηκε στο σύμπαν ως «η ενότητα και ολότητα του χώρου και του χρόνου και το σύνολο των υλικών ή αντικειμένων που βρίσκονται μέσα σ’αυτό, υπήρχαν ή θα υπάρξουν», ενισχύει την άποψη αυτή μιας και σταθερά γίνεται ανάλογη πρόβλεψη.
Μια άλλη πλευρά είναι αυτή που προβάλλεται από τη φιλοσοφία και τις θρησκείες. Κάποιες θρησκείες διδάσκουν ότι ο άνθρωπος είναι μοναδικός υλικά και πνευματικά και ότι προορίζεται με τις δυο αυτές διαστάσεις του για ένα ανώτερο σκοπό(και αναφερόμαστε στον άνθρωπο συγκεκριμένα αφού αποτελεί γενικώς μια ενδιαφέρουσα μορφή ύπαρξης). Άλλες, απλοποιούν τις παραδοχές τις επιστήμης ανάγοντας τις σε φιλοσοφικό επίπεδο και υποστηρίζουν πρακτικά την ιδέα της ανακύκλωσης με κάποιες προσθήκες(πχ μετενσάρκωση). Όμως οι θρησκείες είναι κατασκευάσματα που δίνουν απαντήσεις στα ζητήματα μάλλον παραλογικά και οχαδερφικά παρά ιερολογικά. Τέλος, η διαχρονική φιλοσοφία έχει να δείξει σημαντικές εργασίες πάνω στο θέμα αυτό. Ωστόσο, η παρουσίαση τους, ακόμα και «υπέρ»-συνοπτική, είναι αδύνατη, αν όχι γενικά, τουλάχιστον στα πλαίσια ενός σύντομου άρθρου. Θα παραθέσω ένα απόσπασμα μια ρήσης του Σοπενχάουερ που αφοπλίζει με την απλότητα της: «Μετά το θάνατο σου, θα είσαι ότι ήσουν και πριν τη γέννηση σου.». Γίνεται αντιληπτό ότι θα πρέπει να μελετήσουμε το θέμα και από άλλες οπτικές και «άπειρους» συνδυασμούς περιπτώσεων, όπως ανέφερα παραπάνω.
Ανακεφαλαιώνοντας, το θέμα της ύπαρξης, του σκοπού και του περιεχομένου της και καθετί συναφές μ’αυτή σίγουρα μας(ή θα έπρεπε να) απασχολεί. Σίγουρα επηρεαζόμαστε και κατά καιρούς αναζητούμε απαντήσεις. Και ο λόγος αυτή τη φορά για μένα είναι γνωστός ή Αριστοτελικά «άνθρωπος φιλοπερίεργον ον εστί» Σαφώς, τίποτα δεν είναι τυχαίο αλλά μ’αυτό θα ασχοληθώ άλλη φορά. Το ζήτημα παραμένει -πάντα- ανοιχτό!
ΥΓ: Το άρθρο αποτελεί συνέχεια μιας συζήτησης που είχα με 2-3 φίλους "πρόσφατα"…
Αφιερωμένο σ’αυτους λοιπόν....
2 σχόλια:
Μεγάλο θέμα έθιξες.Πόσες φορές δε τα χω σκεφτεί αυτά...Έτσι όπως άρχισες με γύρισες δυο χρόνια πίσω,στο μάθημα φιλοσοφίας(που αν έχεις καθηγητή που "πετάει" είναι κορυφή το μάθημα,αφού κάνεις και για πράγματα που ο ίδιος έχεις αναρωτηθεί πολλές φορές).
Όσο για το θέμα του θανάτου.Αν το σκεφτείς,είναι το μόνο σίγουρο πράγμα στη ζωή.Εδώ και χιλιάδες χρόνια,ο άνθρωπος καλείται να τον αντιμετωπίσει.Είτε εμμέσως,μέσω των γύρω του και πολλές φορές αγαπημένων του προσώπων,και στο τέλος άμμεσα,ο ίδιος.Κι όμως,μετά απο τόσες χιλιετίες, δε μπορεί με τίποτα να το πάρει απόφαση.Η πραγματικότητα είναι πως ο άνθρωπος, όταν βιώνει το θάνατο ενός οικείου του, αυτό που φοβάται περισσότερο είναι η μοναξιά.Οι χήρες και οι χήροι οδύρονται φωνάζοντας"τι θα κάνω χωρίς εσένα??",μια αρκετά εγωιστική αποκάλυψη. Πρόσφατα είδα μια πολύ ωραία ασπρόμαυρη ταινία γερμανικής παραγωγής(μου διαφεύγει τώρα το όνομά της)στη ΒΟΥΛΗ)να ναι καλά που βλέπουμε καμιά ταινίατης προκοπής).Αυτή λοιπόν πραγματεύονταν διάφορα θέματα, όπως τις διαφορές στις θρησκείες του χριστιανισμού,ποιούς ακούει ο Θεός και με ποιές διαδικασίες μπορεί να επικαλεστεί,και εν τέλει το θάνατο.Η πρωταγωνίστρια,αισιόδοξο και γεμάτο καλοσύνη πλάσμα,έγκυος στους τελευταίους μήνες,έχει επιπλοκές.Το παιδί δεν επιβιώνει και γίνονται τεράστιες προσπάθειες να σώσουν τη κοπέλα.Ο ηλικιωμένος χαρακτήρας-παππούς της διστάζει να αναρωτηθεί μετά τις αναποδιές που ακολουθούν η μία την άλλη αν όντως έχει επιλέξει τη σωστή θρησκεία.Η κοπέλα ξεφευγει του κινδύνου,ο γιατρός φεύγει. όλοι το γιορτάζουν,ώσπου μετά απο την αναχώρηση του γιατρού,η κοπέλα ξεψυχάει.Περνάν δυο μέρες,ετοιμάζονται για τη κηδεία της,ο άντρας της απαρηγόρητος"δε μπορεί να ζήσει χωρίς αυτή".Ωσπου ένας χαρακτήρας θυμωμένος καταφθάνει και τους φωνάζει"Απιστοι!Κανένας σας δε σκέφτηκε να τη ζητήσει πίσω απ΄το Θεό?" Για να προσευχηθεί αυτός με όλη του τη δύναμη,και να γίνει το θαύμα.
(δεν είχα κανένα σκοπό να θίξω τις θρησκείες, ήθελα απλών να τονίσω τον εγωισμό του χαρακτήρα συζύγου-ανθρώπου,που μέσα στην απελπισία του για τη μοναξιά ξέχασε ίσως κάτι πιο ουσιωδες).
Και κάτι άλλο.Πόσες φορές έχω ακούσει γιαγιάδες και παππούδες να αναφωνούν"ουφ ας πεθάνω!".Και βλέπεις αργότερα τους ίδιους, στο παραμικρό σύμπτωμα, να τρέχουν σα τρελοί στους γιατρούς...(ο φόβος,πράγμα για το οποίο θα αναφερθώ άλλη φορά)
Ο Έντισον έλεγε ότι δυο πράματα είναι σίγουρα στη ζωή: Ο Θάνατος και οι φόροι! Βέβαια γύρω απ’αυτό έχει δημιουργηθεί ολόκληρη φιλοσοφία…..!
ΥΓ: το κανάλι της βουλής παίζει γαματες ταινίες…
Δημοσίευση σχολίου